چرخه آب
آبی که امروزه مورد استفاده قرار می دهیم، صدها میلیون سال است که وجود دارد و مقدار آن خیلی تغییر نکرده است. آب در سرتاسر دنیا حرکت می کند، شکل آن تغییر می کند، توسط گیاهان و جانوران جذب می شود اما هرگز ناپدید نشده و از بین نمی رود.
آب چرخه ای عظیم و دائمی را طی می کند که آن را چرخه آب می نامیم(به چرخه آب چرخه هیدرولیک نیز می گویند.هیدرو به معنی آب است).
فرآیندهای متعددی با هم در کارند که در مجموع موجب می شوند آبهای زمین به صورت چرخه دائما در حرکت باشند.
چرخه
آب پنج فرآیند دارد: تراکم، بارش، نفوذ، روان آب و تبخیرو تعریق. این
فرآیندها همزمان بوده و به غیر از بارش، بقیه دائمی می باشند.
این پنج فرآیند، تراکم، بارش، نفوذ، روان آب و تبخیرو تعریق، با هم چرخه آب را می سازند.
بخار
آب متراکم شده و ابرها را تشکیل می دهدکه در شرایط مناسب منجر به بارش می
شود. باران به سطح فرو می ریزد و به خاک نفوذ می کند یا به صورت روان آب
جریان می یابد. آب سطحی(مثل دریاچه ها، رودخانه ها، اقیانوسها و غیره)
تبخیر شده و به صورت رطوبت به جو بر می گردند در حالیکه گیاهان طی فرآیند
تعریق، آب را به جو برمی گردانند.
تراکم فرآیندی است که طی آن آب از
حالت بخار به حالت مایع تبدیل می شود. غالبا بخار آب موجود در هوا، به سمت
بالا می رود. یعنی هوای گرم و مرطوب بالا رفته و هوای سرد به سمت پایین
حرکت می کند. همانطور که هوای گرمتر بالا می رود، بخار آب انرژی خود را از
دست داده و حرارت آن افت می کند. در نتیجه، بخار آب به حالت مایع یا یخ در
می آید.
می توانید در عمل،فرآیند تراکم را مشاهده کنید، هنگامیکه بطری
لیموناد سردی را از یخچال برداشته و آن را در هوای اتاق قرار می دهید. دقت
کنید که لیموناد چگونه خارج می شود. آب نمی تواند از داخل بطری خارج شود
بلکه به صورت بخار آب به هوا وارد می شود. همانطور که هوای اطراف سرد می
شود، آب به صورت قطره در می آید.
بارش، آبی است که به صورت باران، تگرگ
یا برف از ابرها می بارد. بارش وقتی آغاز می شودکه بخار آب متراکم شده و در
اتمسفر سنگین شود. در نتیجه نمی تواند در جریان هوای اتمسفر باقی بماند و
فرو می ریزد. در بعضی موارد، آب بارش، قبل از اینکه به سطح برسد، تبخیر می
شود. اگرچه در اکثر موارد،آب بارش به سطح زمین می رسد و در سطح جریان می
یابد، علاوه بر آن آب سطحی دررودخانه ها و دریاچه ها هم جمع می شود یا با
نفوذ به خاک، آب زیرزمینی را تشکیل می دهد.
بخشی از بارش که به سطح
زمین می رسد، طی فرآیند نفوذ به داخل زمین می رود. میزان آبی که به زمین
نفوذ می کند بسته به درجه شیب زمین، میزان و نوع پوشش گیاهی، نوع خاک و سنگ
و میزان اشباع شدگی خاک، متفاوت است. وجود سوراخهای بیشتر(ترکها، حفره ها،
درزه ها)، میزان نفوذ را افزایش می دهد. آبی که به خاک نفوذ نکند، در سطح
به صورت روان آب جاری می شود.س
بارشی که به سطح زمین می رسد اما به خاک نفوذ نمی کند روان آب نامیده می شود. روان آب در نتیجه ذوب برف و یخ هم به وجود می آید.
هنگامی
که میزان بارش زیاد است، خاکها از آب اشباع می شوند. با افزایش بارش، آب
اضافی نمی تواند به خاک وارد شود. روان آب به رودخانه ها و رودها وارد شده و
مقدار زیادی از آب اضافی جریان می یابد. آب سطحی همیشه به سمت پایینترین
نقطه ممکن، معمولا اقیانوسها، حرکت می کند. در طول این مسیر، بخشی از آب
تبخیر می شود، بخشی به زمین نفوذ کرده یا برای مقاصد کشاورزی یا صنعتی مورد
استفاده قرار می گیرد.
تبخیر و تعریق، آبی است که از زمین تبخیر شده و یا توسط گیاهان تعریق می شود. تبخیر و تعریق، راهی برای ورود مجدد بخار آب به هواست.
تبخیر،
هنگامی رخ می دهد که انرژی تابشی خورشید، آب راگرم کرده و سبب می شود که
ملکولهای آب فعال شوند در نتیجه بخشی از آنها، به صورت بخار وارد اتمسفر می
شوند.
تعریق، هنگامی رخ می دهد که گیاهان آب را توسط ریشه جذب کرده و
آن را از طریق برگها پس می دهند که این فرآیند به علت حذف و انتقال آلاینده
ها، آب را تمیز می کند.
همانطور که دیدید، فرآیندهای بسیاری در جریان
هستند تا آب مورد نیاز شما تامین شود. این فرآیندها همیشه در جریان هستند.
اگر قطب جنوب یخ زده است، به آن معنا نیست که در آن تبخیر رخ نمی دهد(یخ می
تواند مستقیما، طی فرآیندی که تصعید نامیده می شود، به بخار تبدیل شود و
اگر بیابان ساهارا بسیار داغ است، به آن معنا نیست که در آن بارندگی صورت
نمی گیرد(بارش قبل از این که به زمین برسد، تبخیر می
شود).
بنابراین، آبی که شما امروزه می نوشید، هنگامی که دایناسورها به زمین حکمفرمایی می کردند، وجود داشته است.
